Direct naar artikelinhoud
interviewPaul Lightfoot

Afzwaaiend directeur Paul Lightfoot: ‘Geen dansgroep kan tippen aan NDT’

Paul Lightfoot (52) stopt als artistiek directeur van Nederlands Dans Theater (NDT). Na negen drukke seizoenen wil de Engelsman meer rust hebben om te creëren. Lightfoot, al 34 jaar aan het Haagse topgezelschap verbonden, blijft wel huischoreograaf, samen met zijn artistieke zielsverwant Sol León.

Paul LightfootBeeld Rahi Rezvani

Paul Lightfoot stopt in de zomer van 2020 als artistiek directeur van het Nederlands Dans Theater (NDT). Hij blijft wel huischoreograaf van het Haagse gezelschap, dat behoort tot de top van de wereld. Ook Lightfoots eigen oeuvre (zestig werken met artistiek partner Sol León) trekt internationaal de aandacht. Zaterdag heeft Lightfoot het nieuws aan de dansers en medewerkers meegedeeld. Voor de meeste betrokkenen komt zijn beslissing onverwacht, omdat de groep na een moeizame periode begin dit decennium nu een lichting succesvolle choreografen aan zich heeft verbonden. 

Eerder leidde NDT-boegbeeld Jiří Kylián het Haagse gezelschap bijna een kwart eeuw, van 1975 tot 1999. Lightfoot, vaak gezien als Kyliáns kroonprins, werd al in 1999 gevraagd hem op te volgen, maar vond zichzelf met 33 jaar destijds te jong. Ruim tien jaar later durfde hij het wel aan, met León als artistiek adviseur. Lightfoot vroeg zijn voorganger Anders Hellström terug te keren in de rol van artistiek curator.

‘Toen ik in 2011 deze hoge positie aanvaardde’, licht Lightfoot toe, ‘nam ik mij voor dit tien jaar te doen. Dat leek mij voor het gezelschap genoeg – de groep is gebouwd op verandering en avontuur. Het worden er dus negen. Langer wordt voor mij ongezond. Choreograferen en leidinggeven zijn twee voltijdbanen, die elkaar kunnen tegenwerken.’

THE HOLE (2018) van Ohad Naharin, locatieproject door Paul Lightfoot naar Nederlands Dans Theater gehaaldBeeld Rahi Rezvani

Creëren, zo benadrukt de in Kingsley geboren Brit, ‘vereist tijd om te dromen, gekte en chaos toe te laten, risico te nemen’. Een groot gezelschap managen vraagt juist het tegenovergestelde: ‘Processen controleren, dansers beschermen, een artistieke visie vasthouden voor de lange termijn en het overzien van alle financiële en technische consequenties. Het is moeilijk te combineren.’ Kylián heeft Lightfoot vaak gewaarschuwd voor de uitdagende maar zware combinatie van managen én choreograferen.

Het is een klassiek dilemma: kiest een topgezelschap voor een choreograaf als leider en daarmee voor een sterk artistiek gezicht, of voor een niet-creërend directeur (een intendant) die artistieke keuzen maakt, maar het gevaar loopt onzichtbaar te zijn?

Walk the Demon (2018) van huischoreograaf Marco Goecke, door Paul Lightfoot naar Nederlands Dans Theater gehaald.Beeld Rahi Rezvani

Lightfoot geeft toe geen geboren leider te zijn: ‘Ik ben een teamspeler, emotioneel en hypersensitief. Ik neem beslissingen graag in overleg en daardoor soms last minute. Ik kan moeilijk nee zeggen. Dat drijft de organisatie wel eens tot wanhoop.’ Hij schrijft het internationale succes van de laatste jaren, met werk van Marco Goecke, Hofesh Shechter, Gabriela Carrizo, Franck Chartier, Sharon Eyal, Edward Clug en Crystal Pite, en optredens in Zuid-Amerika, Australië en Azië, op het conto van het hele gezelschap én de drie-eenheid van hem, León en Hellström. ‘Nadat ik Anders ben opgevolgd, hebben we onze ego’s opzijgezet. Door ons succes vind ik deze beslissing dubbel lastig. Maar aan de zware beginperiode heb ik slapeloosheid overgehouden. Ik werd in het diepe gegooid onder moeilijke omstandigheden.’ Lightfoot doelt op de impact van de harde bezuinigingen in 2012, het politieke spel in Den Haag rond de bouw van het Spuiforum in Den Haag en Kyliáns beslissing drie jaar lang geen enkel werk van hem door het NDT te laten dansen, 2013 tot 2017. ‘Dat was een shock, maar wat nadelig leek, pakte positief uit. Het hielp mij het gezelschap opnieuw uit te vinden.’ Dat was nodig – het NDT kampte met het imago ongenaakbaar te zijn, hoog en veilig in een ivoren toren. ‘Het NDT mag nooit een instituut worden. Het is geen dansmuseum, het is een creatief huis.’ In die tijd strandde ook nog zijn huwelijk met Sol León.

De benaderbare Engelsman nam risico’s met choreografisch talent en door zelf theaters af te huren in steden als Berlijn en New York. Met succes. In New York kwam Madonna hem na afloop complimenteren. Met zijn Britse humor beweegt Lightfoot zich net zo gemakkelijk op een staatsbanket naast koningin Elizabeth  als tussen jonge dansers tijdens een verhitte repetitie.

Stop-Motion (2014), choreografie van Sol León & Paul LightfootBeeld Rahi Rezvani

Hoe lastig en emotioneel de beslissing ook, Lightfoot verheugt zich op een fase met tijd voor choreografisch onderzoek. ‘Ik ben verslaafd aan choreograferen. Ik schreef altijd schriften vol met ideeën en bewegingsfrasen. De laatste jaren zijn mijn pagina’s leger. Dat zegt genoeg.’ En ja, er komen weleens aanbiedingen uit het buitenland, zoals uit zijn geboorteland. ‘Maar een ander gezelschap leiden? No way. Geen groep kan tippen aan het NDT. De kwaliteit van de dansers en de organisatie is ongeëvenaard.’ Wel denkt hij aan samenwerking met theatergroepen, bijvoorbeeld op locatie, voor festivals. En hij is blij weer tijd aan dochter Saura (20) te kunnen besteden. ‘Zij studeert drama in Londen. Ze heeft mij gemist. Ik was vroeger een huiswerkvader.’

León en hij blijven na 2020, onder een nieuwe artistiek directeur, exclusief creëren voor het NDT. ‘Onze choreografieën gaan hier in première. Andere gezelschappen mogen bestaand werk uitvoeren, net als nu.’ Wie hem moet opvolgen? ‘Ik noem geen namen.’ Wel adviseert hij de raad van toezicht ervoor te zorgen, ‘dat een nieuwe leider vertrouwd is met het specifieke, revolutionaire dna van NDT’.

Moet het weer een choreograaf van naam worden? Ook dat laat hij in het midden. ‘Het hangt van de persoon af. Misschien bestaat het schaap met de vijf poten. Maar de stal is dunbevolkt.’

Spiritwalking van Sol León & Paul Lightfoot, door Nederlands Dans Theater en het Kronos Quartet, Holland Festival-voorstelling op locatie in het Food Center Amsterdam.Beeld Rahi Rezvani

Paul Lightfoot (1966, Kingsley, Engeland) kwam op zijn 18de naar Den Haag, voor een succesvolle auditie bij NDT 2 (de jonge honden). In 2008 stroomde hij door naar Nederlands Dans Theater 1. Tijdens zijn danscarrière begon hij te choreograferen, met de Spaanse Sol León. Hans van Manen ontdekte hun chemie op het podium. Lang vormden ze ook privé een koppel. Samen hebben ze een dochter, Saura.

De titels van bijna al hun zestig werken beginnen met een S, als ode aan Sol en Saura. Hun werk wordt gekenmerkt door een indringende, theatrale en muzikale mix van humor en melancholie, messcherp uitgevoerd. Veel van hun dansstukken zijn bekroond, waaronder SH-Boom (1994), Shutter Shut (2003), Subject to Change (2003), Signing Off (2003), Silent Screen (2005) en Shoot the Moon (2006). Philip Glass componeerde speciaal voor hen een nieuw muziekstuk. In 2014 maakten León en Lightfoot met het Kronos Quartet de Holland Festival-voorstelling Spiritwalking, in het Food Center in Amsterdam.

The missing door (2013) van Gabriele Carrizo voor Nederlands Dans Theater.Beeld Rahi Rezvani